Það var orðið dimmt, enda langt liðið sumars. Við vorum búin að borða. Þau borðuðu nautaborgara og svínapylsur eða eitthvað álíka, ég grænmetisborgara. En það er ekki það sem mér liggur á hjarta.

Wim, tengdapabbi minn til 18 ára, er ekki mikið fyrir að opna sig. Hann segir ekki meira en nauðsynlega þarf. Kannski eru það genin, uppeldið eða karakterinn. Hvað veit ég? En í kvöld, eftir mat, sátum við í garðinum og nutum þess að tala um ættingja, fólk sem er farið og fólk sem enn er meðal okkar. Talið barst að stríðinu því ég er að lesa bókina Savage Continent, um hildarleikinn í Evrópu á árunum 1945-47. Tímabil sem sjaldnast er talað um. Ég minntist á að Holland væri til umræðu í bókinni, því hér var hungusneyð veturinn 1944-45.

Við vissum að faðir tengdamömmu hafði misst fótinn eftir að hann steig á jarðsprengju. Hún sagði okkur frá því hvernig fóturinn hefði aldrei verið til friðs og vandamál sem slysið hafði í för með sér dró hann loks til dauða. En þá kom saga sem ég hafði aldrei heyrt.

Faðir tengdapabba var nær dauða en lífi af hungri, eins og fleiri þennan vetur. Bræðurnir fundu kálf, og vegna hungursins, drápu þeir dýrið. Nasistarnir komu að þeim og byrjuðu að skjóta. Faðir tengdapabba lifði þetta af, en bróðir hans var drepinn.

Sagan er oft nær en okkur grunar. Það munaði litlu að Þýskaland ynni stríðið. En þrátt fyrir tap Nasista var flóttamannavandinn eftir þann hildarleik gríðarlegur, meiri en við getum ímyndað okkur. Röskunin sem varð af stríðinu var svo fáránleg að þótt maður lesi bók og skilji að þúsundum kvenna hafi verið nauðgað (meðan þær héldu í höndina á börnunum til að týna þeim ekki), sumum oft á dag í margar vikur, eða nauðgað eftir að fjölskyldurnar voru drepnar fyrir augum þeirra… við skiljum þetta ekki. Sama hversu nákvæmar sögurnar eru, sama hversu vel við reynum að setja okkur í spor þessa fólks. Við getum ekki skilið hversu viðbjóðslegt mannlegt eðli getur verið.

Við getum ekki sett okkur í spor fólksins sem nú knýr að dyrum í Ungverjalandi eða hvar það er sem flóttafólk nútímans endar. Hvað sá þetta fólk í heimaborg sinni? Horfði þetta fólk upp á fjölskyldumeðlimi pyntaða og drepna? Dætrum þeirra nauðgað?Hvernig var ferðin sem það sá sig knúið til að leggja í? Af hverju yfirgaf þetta fólk sitt heimaland?

Við sem höfum lifað okkar lífi tiltölulega áfallalaust getum ekki skilið hvað fólk frá stríðshrjáðum löndum hefur gengið í gegn um. Ekki frekar en tengdapabbi gat skilið manninn sem hann vann fyrir sem ungur maður. Sá hafði lent í Nasistunum. Hann átti fyrirtæki sem gekk vel. Viðskiptin voru í blóma. En maðurinn var ekki í lagi. Hann eyddi öllum sínum peningum í hórurnar í Amsterdam og endaði eignalaus á kafi í vínflösku. Því hann gat aldrei sætt sig við það sem hann hafði lent í. Stríðið eyðilagði hann.

Stríð eru ógeð. Stríð eru opinber og lögleg fjöldamorð. Fólk sem er meðfylgjandi stríði, eða er sama því það gerist einhverstaðar annars staðar, eða grefur hausinn í sandinn því það er svo erfitt að sjá myndir, er samsekt. Davíð og Halldór gerðu okkur samsek um Írak. Þeir settu Ísland á lista hinna viljugu, eða hvað það heitir. Össur lagði blessun sína yfir að Lýbía yrði sprengd í loft upp. Og í bæði skiptin gerðum við ekkert. Þjóðin lét eins og henni kæmi sér þetta ekki við. Stjórnmálamennirnir eru með blóðugar hendur, en við erum ekkert betri því við létum eins og okkur kæmi þetta ekki við. Því stríð gerast annars staðar. Ekki hjá okkur.

Afabróðir konunnar minnar var drepinn af Nasistum því hann reyndi að bjarga sér í hungusneyð sem kom til vegna þess að einhverjir fávitar ákváðu að Evrópa þyrfti á stríði að halda. Íslendingar voru sendir í útrýmingarbúðir. Ógeðið er ekkert voðalega langt í burtu.

Og nú tuðum við yfir því að flóttamenn nútímans trúi á annan guð en þann sem okkur þykir æskilegur. Svona eins og þegar við sendum gyðinga til Þýskalands í seinna stríði. Í alvöru, við íslendingar sendum gyðinga til Þýskalands Nasismans. Af því gyðingar eru ekki af norrænum kynstofni, eða eitthvað. Okkur virðist hafa verið skítsama um örlög þeirra því þau voru gyðingar.

Við lögðum blessun okkar yfir loftárásirnar og innrásirnar sem eru að búa til flóttamannastrauminn í dag. Okkur þótti ekkert athugavert við það að eitthvað ríki réðist á annað ríki og rústaði borgunum og dræpi fólkið sem þar bjó. Því það voru NATO lönd og við erum góðu kallarnir. Og svo, þegar þetta fólk bankar á dyrnar og biður um að komast inn því það er ofsótt í sínu eigin landi, látum við eins og okkur komi þetta ekki við? Af því öryrkjar eru á lágum launum. Af því við þurfum að hugsa um okkar fólk fyrst. Af því að annað fók er minna virði? Af því þetta fólk trúir ekki á þjóðkirkjuna eða eitthvað.

Mannkynið er allt tengt. Við erum öll fólk. Þó að konan í Damaskus tali annað tungumál og trúi á annan guð, er hún ekkert öðruvísi en meðal íslendingur. Hún á sér drauma, hún vill þokkalegt líf og hún vill vera í friði fyrir fólki sem drepur allt og alla fyrir einhvern málsstað sem hún skilur varla haus né sporð á. Allt sem hún vildi var að lifa, vinna, ala upp sín börn og deyja í friði þegar hennar verk var búið. Eins og við öll.

Flóttafólk er ekki að sækjast eftir að setjast að á vesturlöndum til að lifa á sósjalnum. Þetta fólk vill einfaldlega lifa. Það vill frið frá djöfulgangi styrjalda. Helst vildi þetta fólk vilja búa áfram í sínu heimalandi, en það er ekki hægt því það er allt í kássu því fávitar notfæra sér glundroðann sem við höfum skapað til að myrða og nauðga. Evrópa er blessunarlega laus við stríð (í bili), og því sækist þetta fólk hingað. Auðvitað er viðbúið að við þurfum að hjálpa þessu fólki að finna fótana eftir það sem á undan er gengið, en þetta fólk er ekkert öðruvísi en við. Það hefur bara gengið í gegn um helvíti sem við þurfum vonandi aldrei að skilja.